የጽንስ እና ሥነ ተዋልዶ ሥርዓት ክፍሎች ተግባር (Physiology of Reproductive System)

መግቢያ

መግቢያ፡ ጾታ እና ሥነ ተዋልዶ ጤና (Sex and Reproductive health)

ምዕራፍ ሁለት : የህዋሰ ወሊድ ወይም የዘር ፍሬ አፈጣጠር እና ዕድገት (Development of gametes)

ምዕራፍ ሦስት ፡ የወንድ መራቢያ ሥርዓት ክፍሎች ( Male reproductive system)

3. የወንዶች የመራቢያ ሥርዓት ክፍሎች (Male reproductive system)
3.1. ቆለጥ (Testis / Testicles)
3.2. ቫስ ደፈረንስ ወይም ደክተስ ደፈረንስ (vas deferens / Ducts deferens)
3.1. የሰሚናል ቬሲክል ዕጢዎች (Seminal vesicles)
3.4. የመርጫ ቧንቧ (Ejaculatory ducts)
3.5. የፕሮስቴት ዕጢ (Prostate gland)
3.6. የሽንት መውጫ ቧንቧ (Urethra)
3.7. ቡልቦዩሪትራል ዕጢ (Bulbourethral gland / Cowper gland )
3.8. የቆለጥ መያዣ ከረጢት (Scrotum)
3.9. የወንድ የመራቢያ ብልት (Penis)
3.10. የወንድ የዘር ፍሬ ፈሳሽ (Semen)
3.11. በጉርምስና እድሜ ላይ የሚታዩ ለውጦች (Secondary sexual characteristics)

ምዕራፍ አራት : የሴት የመራቢያ ሥርዓት ክፍሎች (Female reproductive system)

4. የሴት የመራቢያ ሥርዓት ክፍሎች (Female reproductive system)
4.1. እንቁልጢ (Ovary)
4.2. ማሕፀን (Utetrus)
3.3. የማሕፀን ቧንቧ (Uterine tube/ Fallopian tube)
4.4. የማሕጸን ጫፍ (Cervix)
4.5. የሴት ብልት (Vagina)
4.6. በጎርምስና እድሜ ላይ የሚከስቱ ለውጦች (Changes during puberty)
4.7. ማረጥ (Menopause)
4.7.1. ከአርባ አመት በፊት ማረጥ (Premature menopause)
4.7.2. ከማረጥ ጋር በተገናኘ የሚፈጠሩ ምልክቶችን እና ለውጦችን መቆጣጠር (Signs and symptoms)

ምዕራፍ አምሰት : የወር አበባ ሂደት እና ሁደት (Menstrual cycle)

ምዕራፍ ስድስት : እርግዝና (Pregnancy)

6. እርግዝና (Pregnancy)
6.1. የሽል ከማሕፀን ግድግዳ ጋር መጣበቅ (Implantation)
6.2. የፕላሴንታ አፈጣጠር እና ተግባር (Placenta development)
6.3. ከርግዝና ጋር በተገናኘ የሚፈጠሩ ለውጦች እና ምልክቶች (Signs of pregnancy)
6.4. ከእርግዝና ጋር በተገናኘ ገላጭ ቃላቶች (Pregnancy related terms)
6.5. የእርግዝና ወቅት እና የመውለጃ ጊዜ (Gestational age and Expected date of delivery)
6.6 የመንታ እርግዝና (Twins /Multiple pregnancy)
7. በእርግዝና ወቅት በየሳምንቱ በፅንሱ ላይ የሚፈጠሩ ለውጦች (Pregnancy week by week)

ምዕራፍ ሰባት : ከእርግዝና ጋር በተያያዘ በተለያዩ የሰውነት ክፍሎች ላይ የሚከሰቱ ለውጦች (Pregnancy related physiologic changes)

7. ከእርግዝና ጋር በተያያዘ በተለያዩ የሰውነት ክፍሎች ላይ የሚከሰቱ ለውጦች (Pregnancy related physiologic changes)
7.1. የልብ እና የደም ቧንቧዎች ሥርዓት (Cardiovascular system)
7.2. የሳንባ እና የመተንፈሻ ሥርዓት (Respiratory system)
7.3. የጨጓራ እና የአንጀት ሥርዓት (Gastrointestinal system)
7.4. የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት (Urinary system)
7.5. በደም ሴሎች ላይ የሚከሰት ለውጥ (Hematologic)
7.6. የሆርሞን ሥርዓት (Hormone system)
7.7. በጡንቻዎች፣ በእጥንት መገጣጠሚዎች እና በቆዳ ላይ የሚከሰቱ ለውጦች (Musculoskeletal and skin)
7.8. በእርግዝና ወቅት በአመጋገብ ላይ የሚፈጠሩ ለውጦች (Diet during pregnancy)

ምዕራፍ ስምንት ፡ የእርግዝና ክትትል (Antenatal care)

ምዕራፍ ዘጠኝ : በእርግዝና ወቅት በተደጋጋሚ ሊከሰቱ የሚችሉ ሁኔታዎች (Pregnancy related changes)

9. በእርግዝና ወቅት በተደጋጋሚ ሊከሰቱ የሚችሉ ሁኔታዎች (Pregnancy related changes)
9.1. የጀርባ ወይም የወገብ ሕመም ( Lower back pain)
9.2. የዓይነ ምድር ድርቀት (Constipation)
9.3. አልፎ አልፎ የሚከሰት የማሕፀን ግድግዳ መኮማተር (Uterine contraction)
9.4. የሰውነት ፈሳሽ ድርቀት (Dehydration)
9.5. የሰውነት ዕብጠት (Edema)
9.6. በጨጓራ እና በምግብ መውረጃ ቧንቧ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ የሚከሰቱ ለውጦች (Gastrointestinal changes)
9.7. በዓይነ ምድር መውጫ ቧንቧ ግድግዳ ውስጥ የሚገኙ የደም ቧንቧዎች መለጠጥ (Hemorrhoid)
9.8. ለምግብነት የማይውሉ ነገሮችን መመገብ (Pica)
9.9. የሆድ ህመም (Abdominal pain)
9.10. የሽንት ቶሎ ቶሎ መሽናት (Urinary frequency)
9.11. በታችኛው የሰውነት ክፍል ውስጥ የሚገኙ የደም መልስ ቧንቧዎች ግድግዳ መለጠጥ (Varicose veins)
9.12. ከፕሮጄስትሮን ሆርሞን የተነሳ በሰውነት የተለያዩ ክፍሎች ውስጥ የሚፈጠሩ ለውጦች (Progesterone related changes during Pregnancy)

ምዕራፍ አሥር : በእርግዝና ወቅት የፅንሱን ጤንነት ለመከታተል የሚደረጉ ምርመራዎች (Fetal monitoring)

10. በእርግዝና ወቅት የፅንሱን ጤንነት ለመከታተል የሚደረጉ ምርመራዎች (Fetal monitoring)
10.1. የአልትራሳውንድ ምርመራ (Ultrasound)
10.2. ከአምብሊካል ኮርድ የሚወሰድ ደም በመጠቀም የፅንሱን የጤንነት ሁኔታ ለማወቅ የሚደረግ ምርመራ (Cordocentesis)
10.3. የፅንሱን ዘረ መል ከእናትየው ደም ውስጥ በመለየት የሚደረግ ምርመራ (Cell free fetal DNA testing / cffDNA)
10.4. ከፕላሴንታ ክፍል በሚወሰድ ናሙና ላይ የሚደረግ ምርመራ (Chorionic Villus Sampling / CVS)
10.5. ከሽንት ውኃ በሚወሰድ ናሙና ላይ የሚደረግ ምርመራ (Amniocentesis)
10.6. የፅንሱን የሳንባ የመስራት አቅም ለማወቅ የሚደረግ ምርመራ (lung maturity testing)
10.7. የፅንሱን የልብ ምት በመጠቀም የፅንሱን የጤንነት ሆኔታ ለመከታተል የሚረዱ መንገዶች (Fetal heart rate monitoring)
10.7.1. ከፅንሱ መንቀሳቀስ ጋር በተገናኘ የፅንሱን ልብ ምት ሆኔታ ለመከታተል የሚረዳ ምርመራ (Non Stress Test / NST )
10.7.2. የማሕፀን ግድግዳ ጡንቻ እንዲኮማተር በማድረግ የፅንሱን የጤንነት ሁኔታ ለመከታተል የሚረዳ ምርመራ (Contraction Stress Test / CST)
10.7.3. የአልትራሳውንድ ምርመራን በመጠቀም የፅንሱን አጠቃላይ የጤንነት ሁኔታ የመከታተል ምርመራ (Biophysical Profile / BPP)
10.8. በምጥ እና በውልደት ሂደት ወቅት የሚፈጠር የልብ ምት ፍጥነት ለውጥ (Fetal monitoring during labor and delivery)

ምዕራፍ አሥራ አንድ ፡ በእርግዝና ወቅት ሊደረጉ የሚገባቸው ጥንቃቄዎች

11. በእርግዝና ወቅት የሚደረጉ ጥንቃቄዎች (Precautions during pregnancy)
11.1 የሰውነት ክብደትን መቆጣጠር (Controlling body weight)
11.2. እርግዝና እና አልኮል፣ ሲጋራ እንዲሁም አደንዛዥ ወይም እነቃቂ መድኃኒቶች (Pregnancy and recreational drugs)
11.2.1. እርግዝና እና የአልኮል መጠጥ (Pregnancy and Alcohol drinks)
11.2.2. እርግዝና እና ሲጋራ ማጤስ (Pregnancy and smoking)
11.3. እርግዝና እና የተለያዩ መድኃኒቶች (Pregnancy and other Medications)
11.4. በቂ ፈሳሽ እንዲሁም በንጥረ ምግቦች እና በፋይበር የበለጸጉ ምግቦችን በበቂ መጠን መመገብ (Adequate fluid and high fiber diet)
11.5. እርግዝና እና ተጨማሪ ቫይታሚኖች እና ንጥረ ነገሮች (Pregnancy and supplementary vitamins)
11.6. እርግዝና እና አካላዊ የሰውነት እንቅስቅሴ ( Pregnancy and physical activities)

ምዕራፍ አሥራ ሁለት ፡ ምጥ እና የውልደት ሂደት (labour and delivery)

12. ምጥ እና የውልደት ሂደት (Labor and delivery)
12.1. የማሕፀን ግድግዳ መኮማተር (Uterine contraction)
12.2. የምጥ እና የወልደት ሂደት ክፍለ ጊዜዎች (Labor stages)
12.2.1. አንደኛው የምጥ እና የውልደት ሂደት ክፍለ ጊዜ (first stage labor)
12.2.2. የሁለተኛው የምጥ እና የውልደት ሂደት ክፍለ ጊዜ (Second stage labor)
12.2.3. የሦሰተኛው የምጥ እና የውልደት ክፍለ ጊዜ ( Third stage labor)
12.4. የአራተኛው የምጥ እና የውልደት ሂደት ክፍለ ግዜ (Fourth stage)
12.3. በምጥ እና በውልደት ሂደት ውስጥ የፅንሱን የጤንነት ሁኔታን መከታታል (Monitoring Labor and delivery)
12.3.1. የፅንሱ የልብ ምት ፍጥነት ከነበረበት መጠን በላይ በመጨመር ወይም በመቀነስ የሚፈጠር መለያየት (Fetal heart rate variability)
12.3.2. የፅንሱ የልብ ምት ፍጥነት መጠን ከነበረበት መጨመር (Acceleration)
12.3.3. የፅንሱ የልብ ምት ፍጥነት ከነበረበት መጠን መቀነስ (Deceleration)
12.4. የተለያዩ መሳሪያዎችን እና መንገዶችን በመጠቀም የምጥ እና የውልደት ሂደትን ማቀላጠፍ ወይም ማገዝ (Instrument assisted delivery)
12.4.1. ፎርሲፕስን በመጠቀም የምጥ እና የውልደት ሂደትን ማቀላጠፍ (Forceps assisted delivery)
12.4.2. ቫኪዩም በመጠቀም የምጥ እና የውልደት ሂደትን ማቀላጠፍ ወይም ማገዝ (Vacuum assisted delivery)
12.5. ምጥን ለማስጀመር የሚደረግ ሕክምና (labor induction)
12.6. የምጥ እና የውልደት ሂደትን ለማፋጠን የሴት ብልት ግድግዳን መቅደድ (Episiotomy)
12.7. የማሕፀን ግድግዳን በመቅደድ በቀዶ ጥገና መወለድ (cesarean section delivery)
12.8. በቤት ውስጥ መወለድ ( Home delivery)

ምዕራፍ አሥራ ሦስት : ከውልደት በኋላ የመጀመሪያዎቹ ስድስት ሳምንታት (Puerperium)

ምዕራፍ አሥራ አራት ፡ የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገዶች (Birth control methods)

14. የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገዶች (Birth control methods)
14.1. የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገድ ዓይነቶች (Types of birth control methods / contraceptives)
14.1.1. የሆርሞን የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገዶች (Hormonal contraceptives)
14.1.2. ከሆርሞን ውጭ የሆነ የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገድ (Non hormonal contraceptives)
14.2. የሆርሞን የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገድ ዓይነቶች (Types of hormonal contraceptives)
14.3. ለሆርሞን የወሊድ መቆጣጠሪያነት በጥቅም ላይ የሚውሉ ሆርሞኖች (Types of hormones used as contraceptives)
14.4. የሆርሞን የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገዶችን ከመጠቀም ጋር በተገናኘ ሊከሰቱ የሚችሉ የጎኒዮሽ ጉዳቶች (Hormonal contraceptive side effects)
14.5 የሆርሞን የወሊድ መቆጣጠረያ መንገዶች ጋር በተገናኘ ሊከሰቱ የሚችሉ የጤና ችግሮች (Hormonal contraceptive complications)
14.6. የሆርሞን የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገዶች ከእርግዝና መከላከል በተጨማሪ ሊሰጡ የሚችሉት ጥቅም (None contraceptive benefits for CHCs)
14.7. ከሆርሞን ውጭ የሆነ የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገድ (Non hormonal contraceptives)
14.7.1. የባህሪ ለውጥ በማመጣት በሚደረግ የወሊድ መቆጣጠሪያ (behavioral methods)
14.7.2. በማሕፀን ውስጥ ከሚቀመጡ የወሊድ መቆጣጠሪያ (Intrauterine device)
14.7.3. የወንድ የዘር ፍሬ ወደ ማሕፀን እንዳይገባ የሚገድቡ የወሊድ መከላኪያ መንገዶች (Barrier methods)
14.8. እርግዝና ሊፈጠርባቸው በሚችሉ ቀናት ወቅት ከግብርሥጋ ግንኙነት በመቆጠብ የሚደረግ የወሊድ መቆጣጠሪያ መንገድ (Fertility awareness)
14.9. በቀዶ ጥገና የሚደረግ የወሊድ መቆጣጠሪያ (Surgical sterilization)

Course Content

መግቢያ

መግቢያ፡ ጾታ እና ሥነ ተዋልዶ ጤና (Sex and Reproductive health)

ምዕራፍ ሁለት : የህዋሰ ወሊድ ወይም የዘር ፍሬ አፈጣጠር እና ዕድገት (Development of gametes)

1. ዋና የመራቢያ ሥርዓት ክፍሎች አፈጣጠር (Development of gonads)

ምዕራፍ ሁለት : የህዋሰ ወሊድ ወይም የዘር ፍሬ አፈጣጠር እና ዕድገት (Development of gametes)

2. የህዋሰ ወሊድ ወይም የዘር ፍሬ አፈጣጠር እና ዕድገት (Development of gametes)

2.1. የወንድ የዘር ፍሬ አፈጣጠር ሂደት ወይም ስፐርማቶጀነሲስ (Spermatogenesis)

2.2 የሴት የዘር ፍሬ አፈጣጠር (Oogenesis)

ምዕራፍ ሦስት ፡ የወንድ መራቢያ ሥርዓት ክፍሎች ( Male reproductive system)

3. የወንዶች የመራቢያ ሥርዓት ክፍሎች (Male reproductive system)

3.1. ቆለጥ (Testis / Testicles)

3.2. ቫስ ደፈረንስ ወይም ደክተስ ደፈረንስ (vas deferens / Ducts deferens)

3.1. የሰሚናል ቬሲክል ዕጢዎች (Seminal vesicles)

3.4. የመርጫ ቧንቧ (Ejaculatory ducts)

3.5. የፕሮስቴት ዕጢ (Prostate gland)

3.6. የሽንት መውጫ ቧንቧ (Urethra)

3.7. ቡልቦዩሪትራል ዕጢ (Bulbourethral gland / Cowper gland )

3.8. የቆለጥ መያዣ ከረጢት (Scrotum)

3.9. የወንድ የመራቢያ ብልት (Penis)

3.10. የወንድ የዘር ፍሬ ፈሳሽ (Semen)

3.11. በጉርምስና እድሜ ላይ የሚታዩ ለውጦች (Secondary sexual characteristics)

ምዕራፍ አራት : የሴት የመራቢያ ሥርዓት ክፍሎች (Female reproductive system)

4. የሴት የመራቢያ ሥርዓት ክፍሎች (Female reproductive system)

4.1. እንቁልጢ (Ovary)

4.2. ማሕፀን (Utetrus)

3.3. የማሕፀን ቧንቧ (Uterine tube/ Fallopian tube)

4.4. የማሕጸን ጫፍ (Cervix)

4.5. የሴት ብልት (Vagina)

4.6. በጎርምስና እድሜ ላይ የሚከስቱ ለውጦች (Changes during puberty)

4.7. ማረጥ (Menopause)

4.7.1. ከአርባ አመት በፊት ማረጥ (Premature menopause)

4.7.2. ከማረጥ ጋር በተገናኘ የሚፈጠሩ ምልክቶችን እና ለውጦችን መቆጣጠር (Signs and symptoms)

ምዕራፍ አምሰት : የወር አበባ ሂደት እና ሁደት (Menstrual cycle)

5. የወር አበባ ሂደት እና ሁደት (Menstruation and Mensural cycle)

5.1 የወር አባብ ሁደት (Menstrual cycle)

ምዕራፍ ስድስት : እርግዝና (Pregnancy)

6. እርግዝና (Pregnancy)

6.1. የሽል ከማሕፀን ግድግዳ ጋር መጣበቅ (Implantation)

6.2. የፕላሴንታ አፈጣጠር እና ተግባር (Placenta development)

6.3. ከርግዝና ጋር በተገናኘ የሚፈጠሩ ለውጦች እና ምልክቶች (Signs of pregnancy)

6.4. ከእርግዝና ጋር በተገናኘ ገላጭ ቃላቶች (Pregnancy related terms)

6.5. የእርግዝና ወቅት እና የመውለጃ ጊዜ (Gestational age and Expected date of delivery)

6.6 የመንታ እርግዝና (Twins /Multiple pregnancy)

7. በእርግዝና ወቅት በየሳምንቱ በፅንሱ ላይ የሚፈጠሩ ለውጦች (Pregnancy week by week)

ምዕራፍ ሰባት : ከእርግዝና ጋር በተያያዘ በተለያዩ የሰውነት ክፍሎች ላይ የሚከሰቱ ለውጦች (Pregnancy related physiologic changes)

7. ከእርግዝና ጋር በተያያዘ በተለያዩ የሰውነት ክፍሎች ላይ የሚከሰቱ ለውጦች (Pregnancy related physiologic changes)

7.1. የልብ እና የደም ቧንቧዎች ሥርዓት (Cardiovascular system)

7.2. የሳንባ እና የመተንፈሻ ሥርዓት (Respiratory system)

7.3. የጨጓራ እና የአንጀት ሥርዓት (Gastrointestinal system)

7.4. የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት (Urinary system)

7.5. በደም ሴሎች ላይ የሚከሰት ለውጥ (Hematologic)

7.6. የሆርሞን ሥርዓት (Hormone system)

7.7. በጡንቻዎች፣ በእጥንት መገጣጠሚዎች እና በቆዳ ላይ የሚከሰቱ ለውጦች (Musculoskeletal and skin)

7.8. በእርግዝና ወቅት በአመጋገብ ላይ የሚፈጠሩ ለውጦች (Diet during pregnancy)

ምዕራፍ ስምንት ፡ የእርግዝና ክትትል (Antenatal care)

8. የእርግዝና ክትትል (Antenatal care)

8.1. የእርግዝና ክትትልን መጀመር ( Initial Antenatal care /ANC)

8.2. የእርግዝና ክፍለ ጊዜ እና የእርግዝና ክትትል (Antenatal care per trimester)

8.3. በእንደኛው የእርግዝና ከፍለ ጊዜ ውስጥ የሚደረግ የእርግዝና ክትትል (First trimester ANC)

8.4. በሁለተኛው የእርግዝና ክፍለ ጊዜ ውስጥ የሚደረግ የእርግዝና ክትትል (Second trimester ANC)

8.5. በሦስተኛው የእርግዝና ክፍለ ጊዜ ውስጥ የሚደረግ የእርግዝና ክትትል (Third trimester ANC)

ምዕራፍ ዘጠኝ : በእርግዝና ወቅት በተደጋጋሚ ሊከሰቱ የሚችሉ ሁኔታዎች (Pregnancy related changes)

9. በእርግዝና ወቅት በተደጋጋሚ ሊከሰቱ የሚችሉ ሁኔታዎች (Pregnancy related changes)

9.1. የጀርባ ወይም የወገብ ሕመም ( Lower back pain)

9.2. የዓይነ ምድር ድርቀት (Constipation)

9.3. አልፎ አልፎ የሚከሰት የማሕፀን ግድግዳ መኮማተር (Uterine contraction)

9.4. የሰውነት ፈሳሽ ድርቀት (Dehydration)

9.5. የሰውነት ዕብጠት (Edema)

9.6. በጨጓራ እና በምግብ መውረጃ ቧንቧ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ የሚከሰቱ ለውጦች (Gastrointestinal changes)

9.7. በዓይነ ምድር መውጫ ቧንቧ ግድግዳ ውስጥ የሚገኙ የደም ቧንቧዎች መለጠጥ (Hemorrhoid)

9.8. ለምግብነት የማይውሉ ነገሮችን መመገብ (Pica)

9.9. የሆድ ህመም (Abdominal pain)

9.10. የሽንት ቶሎ ቶሎ መሽናት (Urinary frequency)

9.11. በታችኛው የሰውነት ክፍል ውስጥ የሚገኙ የደም መልስ ቧንቧዎች ግድግዳ መለጠጥ (Varicose veins)

9.12. ከፕሮጄስትሮን ሆርሞን የተነሳ በሰውነት የተለያዩ ክፍሎች ውስጥ የሚፈጠሩ ለውጦች (Progesterone related changes during Pregnancy)

ምዕራፍ አሥር : በእርግዝና ወቅት የፅንሱን ጤንነት ለመከታተል የሚደረጉ ምርመራዎች (Fetal monitoring)

10. በእርግዝና ወቅት የፅንሱን ጤንነት ለመከታተል የሚደረጉ ምርመራዎች (Fetal monitoring)

10.1. የአልትራሳውንድ ምርመራ (Ultrasound)

10.2. ከአምብሊካል ኮርድ የሚወሰድ ደም በመጠቀም የፅንሱን የጤንነት ሁኔታ ለማወቅ የሚደረግ ምርመራ (Cordocentesis)