የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ተግባር (Physiology of urinary system)

የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት( Urinary system)

መግቢያ

ምዕራፍ አንድ ፡ የሰውነት ፈሳሽ መጠን እና ይዘት (Body fluids)

ምዕራፍ ሁለት ፡ የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች (Urinary System)

ምዕራፍ ሦስት፡ የኩላሊት ክፍሎች (Kidney parts)

ምዕራፍ አራት ፡ የኩላሊት የደም ዝውውር ሥርዓት (Renal blood circulation)

ምዕራፍ አምስት ፡ የኩላሊት ተግባራት (Kidney function)

የኩላሊት ተግባራት (Kidney function)
5.1. ለሰውነት የማያስፈልጉ ነገሮችን ከሰውነት ማስወገድ (Excretion of body wastes)
5.2. በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚገኘውን የውኃ እና ሟሚ ነገሮችን ይዘት መቆጣጠር (Controlling body fluid osmolarity)
5.3. የኩላሊት የደም ግፊት መጠንን መቆጣጠር ( Controlling blood pressure)
5.4. የሰውነትን የአሲድ-ቤዝ መጠን ማመጣጠን (Regulating body fluid PH)
5.5. የተለያዩ ሆርሞኖችን ማምረት (Synthesis and production of hormones)
5.6. ግሉኮስን ማምረት (Production of glucose)

ምዕራፍ ስድስት : የኩላሊት የማጣራት ተግባር (Kidney’s filtration function)

ምዕራፍ ሰባት: የኔፍሮን ቧንቧ (Nephrons)

6. ኔፍሮን (Nephrons)
7.1. የኔፍሮን ቧንቧ ክፍሎች እና ተግባራት (Parts and function of nephrons)
7.1.1 በቅርበት የሚገኘው የተጠማዘዘ የኔፍሮን ቧንቧ (Proximal Convoluted Tubule / PCT)
7.1.2. የሉፕ ኦፍ ሄነሊ የኔፍሮን ቧንቧ (Loop of Henle)
7.1.3. በርቀት የሚገኘው የተጠማዘዘ የኔፍሮን ቧንቧ (Distal Convoluted Tubule / DCT)
7.1.4. የመሰብሰቢያ ቧንቧ (Collecting duct)
7.2. በኔፍሮኖች እና በመሰብሰቢያ ቧንቧዎች ላይ ተጽዕኖ የሚያሳድሩ ሆርሞኖች (Hormones
7.2.1. አልዶስቲሮን ሆርሞን (Aldosterone hormone)
7.2.2. አንጂኦቲንሲን ሁለት ሆርሞን (Angiotensin II hormone)
7.2.3. ውኃ ከሰውነት እንዳይወገድ የሚያደርገው ሆርሞን (Antidiuretic Hormone)
7.2.4. አትሪየም ናትሪዩሪቲክ ፔፕታይድ ሆርሞን (Atrium Natriuretic Peptide / ANP)
7.2.5. የፓራታይሮይድ ሆርሞን (Parathyroid hormone)

ምዕራፍ ስምንት: በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚገኙ ኤሌክትሮላይቶችን ይዘት ማመጣጠን (Balancing body fluid)

ምዕራፍ ዘጠኝ : የሽንት መጠን እና ይዘት መለያየት (Urine concentration)

ምዕራፍ አሥር : የኩላሊት የደም ግፊት መጠንን የመቆጣጠር ተግባር (Controlling blood pressure)

ምዕራፍ አሥራ አንድ : በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚኖረውን የአሲድ-ቤዝ ማመጣጠን (Acid-base balance)

ምዕራፍ አሥራ ሁለት: በሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ከሚከሰቱ የጤና ችግሮች የተነሣ የሚታዩ ምልክቶች (Clinical manifestation)

11.0. ሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ሊከሰቱ ከሚችሉ የጤና ችግሮች የተነሣ የሚታዩ ምልክቶች (Signs and symptoms)
12.1. ከመጨረሻው የጎድን አጥንት በታች በሚገኘው የወገብ ክፍል ላይ የሚከሰት ሕመም (Flank pain)
12.2. የሽንት ማቃጠል (Burning urine /Dysuria)
12.3. በሽንት ፍሰት እና መጠን ላይ የሚታይ ለውጥ (Frequency, Hesitancy, Urgency).
12.4. የሽንት ቀለም መቀየር (Urine color change)
12.5. የሰውነት ሙቀት መጠን መጨመር ወይም ትኩሳት (Fever)
12.6. የሰውነት አብጠት (Edema)
12.7. የደም ግፊት መጨመር (Hypertension)
12.8. የድካም ስሜት፣ ማቅለሽለሽ እና ማስታወክ (Fatigue, Nausea and Vomiting)
12.9. በሰውነት ቆዳ ላይ የሚከሰት ማሳከክ እና ሌሎች የተለያዩ ለውጦች (itching, pruritic)
12.10. የኩላሊት በመጠን መጨመር (Palpable kidney)
12.11 በኩላሊት አርተሪ ውስጥ ጤናማ ያለሆነ የሚሰማ የደም ፍሰት ድምጽ (Bruit)

ምዕራፍ አሥራ ሦስት: የኩላሊት የጤና ችግሮችን ለማወቅ የሚያግዙ የምርመራ መንገዶች (Diagnostics)

13. የኩላሊት የጤና ችግሮችን ለማወቅ የሚያግዙ የምርመራ መንገዶች (Diagnostics)
13.1. የሽንት ምርመራ (Urine analysis / Urine studies)
13.1.1. የዲፕስቲክ ምርምራ (Dipstick)
13.1.2. ማይክሮስኮፕን በመጠቀም የሚደረግ የሽንት ምርመራ (Urine Microscopy)
13.1.3. በሽታ-አምጭ ሕዋስን ለመለየት እና ትክክለኛውን መድኃኒት ለመምረጥ የሚደረግ ምርመራ (Culture and sensitivity)
13.2. የደም ምርመራ (Serum chemistry)
13.3. በኩላሊት የጤና ችግሮች የተነሣ የሚከሰቱ ለውጦችን ለማየት የሚደረጉ ምርመራዎች (Imaging)
13.4.ከሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ከሚወሰድ ናሙና ላይ የሚደረግ ምርመራ (biopsy)
13.5. በኩላሊት አርተሪ ውስጥ የሚኖረውን የደም ፍስት ሆኔታ ለማየት የሚደረግ ምርመራ (Renal angiography)

ምዕራፍ አሥራ አራት ፡ በሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ የሚከሰቱ የጤና ችግሮችን መከላከል (Prevention)

14. በሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ የሚከሰቱ የጤና ችግሮችን መከላከል (Prevention)
14.1. በጽንስ አፈጣጠር ወቅት ከሚፈጠሩ እክሎች ጋር በተገናኘ በኩላሊት ላይ የሚከሰቱ የጤና ችግሮችን (Congenital urinary tract anomalies) መከላከል
14.2. በኩላሊት ወይም በሌሎች የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ሊፈጠር የሚችል ኢንፌክሽንን መከላከል (Prevention of UTI)
14.3. በሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ሊፈጠር የሚችል ጠጠርን መከላከል (Prevention of stones)
14.4. በሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ሊፈጠር የሚችል የሽንት ፍሰት መዘጋትን መከላከል (Prevention of obstructive uropathy)
14.5. በኩላሊት ወይም በሌሎች የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ሊፈጠር የሚችልን የሽንት መከማቸት መከላከል (Prevention of hydro nephrosis)
14.6. በኩላሊት ግሎመሩለስ ወይም በኩላሊት የደም ቧንቧዎች ውስጥ ሊፈጠር የሚችል ብግነትን መከላከል (Prevention of vasculitis)
14.7. በኩላሊት ውስጥ ሊፈጠር የሚችል ፈሳሽ የያዘ ከረጢትን መከላከል (Prevention of renal cyst)
14.9. በሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ሊፈጠር የሚችል ቸር ወይም አደገኛ እብጠትን መከላከል (Prevention of tumors)

ምዕራፍ አሥራ አምሥት፡ በኩላሊት ላይ ተጽዕኖ የሚያሳድሩ መድኃኒቶች (Renal agents)

15. በኩላሊት ላይ ተጽዕኖ የሚያሳድሩ መድኃኒቶች (Renal agents / Diuretics)
15.1. ማኒቶል (mannitol)
15.2. አሲታዞላማይድ ( Acetazolamide)
15.3. የሉፕ ዳዩሪቲክ መድኃኒቶች (Loop diuretics)
15.4. የታይዛይድ መድኃኒቶች (thiazide diuretics)
15.5. ፖታሲየም በሰውነት ውስጥ እንዲቀር በማድረግ ከሰውነት ፈሳሽ እንዲወገድ የሚያደርጉ መድኃኒቶች (Potassium sparing diuretics)
15.6. አንጂኦቲንሲን አንድን ወደ አንጂኦቲንሲን ሁለት የሚቀይረውን ኢንዛይም ተግባር የሚገድቡ መድኃኒቶች [angiotensin converting enzyme inhibitors ( ACEi)]
15.7. የአንጂኦቲንሲን ሁለት ሆርሞን ተቀባዮችን የሚገድቡ መድኃኒቶች (Angiotensin 2 receptor blockers (ARBs)]
15.8. የሪኒን ተግባርን የሚገድቡ መድኃኒቶች (Renin inhibitors)

Course Content

የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት( Urinary system)

መግቢያ

ምዕራፍ አንድ ፡ የሰውነት ፈሳሽ መጠን እና ይዘት (Body fluids)

የሰውነት ፈሳሽ መጠን እና ይዘት (Body fluids)

1.1 የሰውነት ፈሳሽ የሚገኝባቸው የሰውነት ክፍሎች (Body fluid compartments)

1.2. በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚገኙ ሟሚ ነገሮች ( Body fluid solutes)

1.3. የሰውነት ፈሳሽ ተነጻጻሪ የውኃ እና የሟሚ ነገሮች መጠን (Osmolarity)

የምዕራፍ አንድ አጠቃላይ ፈተና

ምዕራፍ ሁለት ፡ የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች (Urinary System)

2. የሽንት ማስወገጃ ሥርዓት (Urinary System)

2.1. ኩላሊት (Kidney)

2.2. የሽንት መውረጃ ቧንቧ (Ureter)

2.3. የሽንት ማጠራቀሚያ ከረጢት (Bladder)

2.4. የሽንት መውጫ ቧንቧ (Urethrae)

2.5. የሽንት መሽናት ሂደት (Micturation)

2.6. ሽንት የመሽናት ሂደትን መቆጣጠር( Regulation of micturition)

ምዕራፍ ሦስት፡ የኩላሊት ክፍሎች (Kidney parts)

3. የኩላሊት ክፍሎች (Parts of Kidney)

ምዕራፍ አራት ፡ የኩላሊት የደም ዝውውር ሥርዓት (Renal blood circulation)

የኩላሊት የደም ዝውውር ሥርዓት (Renal blood circulation)

4.1. የኩላሊት የደም ፍሰት ሂደት (Blood flow to kidneys)

4.2. በኩላሊት ውስጥ የሚገኙ የደም ቧንቧዎች (Renal vasculature)

ምዕራፍ አምስት ፡ የኩላሊት ተግባራት (Kidney function)

የኩላሊት ተግባራት (Kidney function)

5.1. ለሰውነት የማያስፈልጉ ነገሮችን ከሰውነት ማስወገድ (Excretion of body wastes)

5.2. በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚገኘውን የውኃ እና ሟሚ ነገሮችን ይዘት መቆጣጠር (Controlling body fluid osmolarity)

5.3. የኩላሊት የደም ግፊት መጠንን መቆጣጠር ( Controlling blood pressure)

5.4. የሰውነትን የአሲድ-ቤዝ መጠን ማመጣጠን (Regulating body fluid PH)

5.5. የተለያዩ ሆርሞኖችን ማምረት (Synthesis and production of hormones)

5.6. ግሉኮስን ማምረት (Production of glucose)

ምዕራፍ ስድስት : የኩላሊት የማጣራት ተግባር (Kidney’s filtration function)

6. የኩላሊት የማጣራት ተግባር (Kidney’s filtration function)

6.1. የግሎመሩለስ የማጣራት አቅም (Glomerular Filtration Rate / GFR)

6.2. በግሎመሩለስ የማጣሪያ ወንፊት በኩል ተጣርተው ማለፍ የሚችሉ ነገሮች ( None filtrable substances)

ምዕራፍ ሰባት: የኔፍሮን ቧንቧ (Nephrons)

6. ኔፍሮን (Nephrons)

7.1. የኔፍሮን ቧንቧ ክፍሎች እና ተግባራት (Parts and function of nephrons)

7.1.1 በቅርበት የሚገኘው የተጠማዘዘ የኔፍሮን ቧንቧ (Proximal Convoluted Tubule / PCT)

7.1.2. የሉፕ ኦፍ ሄነሊ የኔፍሮን ቧንቧ (Loop of Henle)

7.1.3. በርቀት የሚገኘው የተጠማዘዘ የኔፍሮን ቧንቧ (Distal Convoluted Tubule / DCT)

7.1.4. የመሰብሰቢያ ቧንቧ (Collecting duct)

7.2. በኔፍሮኖች እና በመሰብሰቢያ ቧንቧዎች ላይ ተጽዕኖ የሚያሳድሩ ሆርሞኖች (Hormones

7.2.1. አልዶስቲሮን ሆርሞን (Aldosterone hormone)

7.2.2. አንጂኦቲንሲን ሁለት ሆርሞን (Angiotensin II hormone)

7.2.3. ውኃ ከሰውነት እንዳይወገድ የሚያደርገው ሆርሞን (Antidiuretic Hormone)

7.2.4. አትሪየም ናትሪዩሪቲክ ፔፕታይድ ሆርሞን (Atrium Natriuretic Peptide / ANP)

7.2.5. የፓራታይሮይድ ሆርሞን (Parathyroid hormone)

ምዕራፍ ስምንት: በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚገኙ ኤሌክትሮላይቶችን ይዘት ማመጣጠን (Balancing body fluid)

8. በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚገኙ ኤሌክትሮላይቶችን ይዘት ማመጣጠን (Balancing Electrolytes)

8.1. በደም ውስጥ የሚገኘው የሶዲየም መጠን (Serum sodium / Plasma sodium)

8.2. በደም ውስጥ የሚገኘው የፖታሲየም መጠን (Serum potassium or Plasma potassium)

8.3. በደም ውስጥ የሚገኘው የካልሲየም መጠን (Serum calcium / Plasma calcium)

8.4. በደም ውስጥ የሚገኘው የፎስፌት መጠን (Serum phosphate/ Plasma phosphate)

8.5. በደም ውስጥ የሚገኘው የማግኒዚየም መጠን (Serum magnesium / Plasma magnesium)

ምዕራፍ ዘጠኝ : የሽንት መጠን እና ይዘት መለያየት (Urine concentration)

9. የሽንት መጠን እና ይዘት መለያየት (Urine concentration)

ምዕራፍ አሥር : የኩላሊት የደም ግፊት መጠንን የመቆጣጠር ተግባር (Controlling blood pressure)

10. የኩላሊት የደም ግፊት መጠንን የመቆጣጠር ተግባር (Controlling blood pressure)

10.1. የሪኒን-አንጂኦቲንሲን-አልዶስቲሮን ሥርዓት (Renin – Angiotensin – Aldosterone system)

10.2. ውኃ ከሰውነት እንዳይወገድ የሚያደርገው ሆርሞን (Antidiuretic hormone)

ምዕራፍ አሥራ አንድ : በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚኖረውን የአሲድ-ቤዝ ማመጣጠን (Acid-base balance)

11. በሰውነት ፈሳሽ ውስጥ የሚኖረውን የአሲድ-ቤዝ ማመጣጠን (Acid-base balance)

11.1 የሰውነት ፈሳሽ የፒኤች መጠን ወይም በፈሳሽ ውስጥ የሚገኘው የሃይድሮጂን መጠን (Serum PH/ Plasma PH)

11.2. የኩላሊት በደም ውስጥ የሚገኘውን የአሲድ-ቤዝ የማመጣጠን ተግባር (Renal Acid – Base balance)

ምዕራፍ አሥራ ሁለት: በሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ከሚከሰቱ የጤና ችግሮች የተነሣ የሚታዩ ምልክቶች (Clinical manifestation)

11.0. ሽንት ማስወገጃ ሥርዓት ክፍሎች ውስጥ ሊከሰቱ ከሚችሉ የጤና ችግሮች የተነሣ የሚታዩ ምልክቶች (Signs and symptoms)

12.1. ከመጨረሻው የጎድን አጥንት በታች በሚገኘው የወገብ ክፍል ላይ የሚከሰት ሕመም (Flank pain)

12.2. የሽንት ማቃጠል (Burning urine /Dysuria)

12.3. በሽንት ፍሰት እና መጠን ላይ የሚታይ ለውጥ (Frequency, Hesitancy, Urgency).

12.4. የሽንት ቀለም መቀየር (Urine color change)

12.5. የሰውነት ሙቀት መጠን መጨመር ወይም ትኩሳት (Fever)

12.6. የሰውነት አብጠት (Edema)

12.7. የደም ግፊት መጨመር (Hypertension)

12.8. የድካም ስሜት፣ ማቅለሽለሽ እና ማስታወክ (Fatigue, Nausea and Vomiting)

12.9. በሰውነት ቆዳ ላይ የሚከሰት ማሳከክ እና ሌሎች የተለያዩ ለውጦች (itching, pruritic)

12.10. የኩላሊት በመጠን መጨመር (Palpable kidney)

12.11 በኩላሊት አርተሪ ውስጥ ጤናማ ያለሆነ የሚሰማ የደም ፍሰት ድምጽ (Bruit)

ምዕራፍ አሥራ ሦስት: የኩላሊት የጤና ችግሮችን ለማወቅ የሚያግዙ የምርመራ መንገዶች (Diagnostics)

13. የኩላሊት የጤና ችግሮችን ለማወቅ የሚያግዙ የምርመራ መንገዶች (Diagnostics)